KAPITÜLASYONLAR

´Sartli teslim, andlasma sartnamesi manasina gelen kapitülasyon , Osmanlilardan yemin manasindaki" kelimesiyle ifade olunmustur. Kapitülasyon, yabanci ülke ve gayrimüslim tüccara verilen bir imtiyazdir ki: tüccarin ve malin emniyetli, ibadet ve kiyafet hürriyetli, sikayet hakki gibi temel sartlari temin eder. Osmanlilar da siyasi ve iktisadi sartlar, ihtiyaclar ve talepler cercevesinde kullanmistir.

Osmanli Devleti, farki dinleri, dilleri, milletleri, kültürleri bünyesinde barindiran, eski dünyanin merkezinde milyonlarca kilometre kare topraklara sahip, zengin, istikrarli, güvenilir ve büyük bir ticari potansiyele sahip bir"Devlet-i aliyye" idi. Osmanli, hem ticareti kontrol etmek hem de ülkesiné gelen mallarda standardi tutturmak icin, kendi koydugu sartlara riayet eden ülke ve tüccarlara ticaret izin veriyordu.

Yerli yabanci bircok eserde" kapitülasyonlarin ilk defa 1536´da Kanuni Sultan Süleyman tarafindan Fransa´ya verildigi" yazilmakttadir. Halbuki Osmanlilar ilk kapitülasyon 1352 yilinda Cenevezlilere taimistir. Osmanli sultanlari elde edecekleri siyasi menfaatlari daima göz önünda tutarak kapitülayonlari bir nevi ittifak araci olarak kullanmislardir.

Osmanli Sultan Kanuni ile olan dostlugundan istifade etmeye calisan Fransa Imparatoru I. Francois, Istanbul´daki elcesi vasitasiyla Ibrahim Pasa ile bir kapitülasyon metni hazirlattiysa da, bu taslak tek tarafli taahhüt seklinde düzenlenen Osmanli kapitülasyonteknigine aykiri olarak ikili andlasma suretinde olup, baglayici hükümler tasidigindan Kanuni Sultan Süleyman tarafindan tasdik olunmamistir.

Osmanli arsivlerinde bu kapitülasyon müteber olduguna dair herhangi bir kayit yoktur. Fransa´da bulunan nüshasi ise harirlana söz konusu taslaktan ibarettir. Fransizlara ancak 1569 yilinda, Venedik´le muharebede tarafsizlarini saglamak icin kapitülasyon verilmistir. Bunu 1580´de (Papalik-Venedik-Ispanyo ittifak karsi Hiristiyan ülkeler arasindan müttefik arayan Osmanli; papan Osmanli Devleti´ne kursun, celik, kalay ve barut gibi stratejik harp malzemelerine satma ambargosu koymasi üzerine, Ispanya ile düsman olan) Ingilizler,(Istanbul´daki Fransiz ve Ingliz elcilerinin muhalefetine ragmen denizcilikteki üstünlükleri ve dostluk mektuplari dikkate alinarak) 1612´de Hollandilar takip etmektedir.
Tarih kitaplarindan, "önce Fransizlara ve daha sonra diger ülkelere verilen ve yabanci tüccarin lehine, yerli tüccarin aleyhine olan kapitülasyonlarin gerilememize yol acarak eknomiyi cökerttigi" kanaati, eksik bilgiden kaynaklanmaktadir.

Fazilet Takvimi